بدون تفکر سیستمی نابود خواهیم شد

شنیدن نظرات کارشناسان در مورد مساله ی بحران آب حتی وقتی در تلویزیون صحبت می کنند سخت نگران کننده است .همه از بحرانی جدی و عمیق صحبت می کنند .

بحرانی که حتی با بارش فراون باران هم حل نمی شود .

چنان که کارشناسان می گویند در دو – سه دهه ی گذشته ، عدم حضور تفکر سیستمی در مدیریت آب باعث شده است که ایران با مساله ای جدی و نگران کننده روبرو باشد .

بسیاری از صنایع و سدهایی که روزی نمایندگان شهرهای مختلف با تلاش و لابی گری و متاسفانه بدون نگاه سیستمی برای شهر و استان خود با بودجه های کلان ملی ساخته بودند امروز باعث بی آبی منطقه ی آنها شده است و نه تنها به شهر و استان آنها که که به استان ها ی هم جوار هم آسیب جدی وارد کرده است .

تفکر سیستمی چیست ؟

کشاورزان و صنایع مختلف با حفر چاه های مجاز و غیر مجاز شیره ی جان زمین را کشیده اند و با وجود آنکه هدفشان ساختن این مرز و بوم بوده است ، به دلیل نداشتن نگاه سیستمی ضربه ای جبران ناپذیر به سرزمین مان وارد کرده اند .

دریاچه ارومیه ، زاینده رود ، دریاچه هامون و بسیاری دیگر از منابع آبی ایرانمان یا کاملا خشک شده اند یا آخرین نفس های خود را می کشند .

بدون شک هر سدی برای حل مساله ی کم آبی در منطقه ای ساخته شده بود و به شکل موقت توانسته بود مساله را حل کند اما به دلیل نداشتن تفکر سیستمی در بستر زمان نتایج واقعی خود را هویدا کرد و نشان داد که چگونه حل کوتاه مدت و غیر سیستمی یک مساله می تواند خود باعث متنوع و عمیق تر شدن آسیب های آن شود

متاسفانه، آسیب های جدی نبود تفکر سیستمی را در مسائل دیگر هم می توانیم مشاهده کنیم .

برای حل معضل کمبود مسکن قشر کم درآمد طرح مسکن مهر را راه اندازی می کنیم . با بودجه ای هنگفت و بدون توجه به ضربه ی جدی که بر اقتصاد کل کشور وارد می شود . هزاران نفر را در مناطقی اسکان می دهیم که برای ارائه خدمات شهری برای آنها پیش بینی های لازم انجام نشده است .

برای حل نیاز جوانان به رشد و پیشرفت ، کنکور و دانشگاه ها گسترش پیدا کردند . تمام سنین نوجوانی و جوانی جوانانمان صرف کلاس کنکور و سپس گذراندن دروس دانشگاهی معمولا غیر کاربردی شد . سالهای طلایی داشتن یک کشور جوان گذشت . بخش مهمی از جوانهای تحصیل کرده نه مهارت های زندگی شخصی و اجتماعی را آموخته بودند و نه مهارت های حرفه ای . همانطور که برای حل تست های کنکور راههای میانبر به آنها عرضه شده بود برای حل مسائل زندگی شان هم به دنبال راه حل های میانبر بودند .

برای حل هجوم فرهنگ بیگانگان ، روشهایی همچون فیلترینگ و پارازیت را انتخاب کردیم و فراموش کردیم که به این شکل نه فقط با آنچه نمی خواهیم مبارزه ی نکرده ایم که آنرا همچون میوه ی ممنوعه جذاب تر هم کرده ایم . در گذر زمان در ازای تمام هزینه های هنگفتی که صرف شد نتیجه ی مثبت چندانی به دست نیامد و هرروز با ماجرایی تازه مواجه شدیم و باز نیاموختیم که با این روشها مساله حل نخواهد شد .

برای حل مشکل بیکاری ، وامهایی به افراد دادیم که از همان ابتدا انتظار داشتیم زود بازده باشند ! حتی آنهایی که به حق این وامها را دریافت کردند نمی توانستند در شرایط اقتصادی ناسالم و بحران زده ای که داشتیم برای زود بازده شدن آن کاری کنند . دلالی تنها راه زود بازده بود .پولها بجای کمک به اقتصاد در بالا بردن تورم و جابجایی ناسالم پول به کار گرفته شدند .

متاسفانه مثالهایی از این دست در کشور ما کم نیست …

نداشتن نگاه سیستمی متاسفانه به شکلی نگران کننده در رفتار اکثر ما حضور دارد .

کشاورزی که نگاه سیستمی ندارد با انتخاب نادرست محصول یا مصرف مدیریت نشده ی آب ، آینده ی کاری و زندگی اش را به خطر می اندازد .

دانشجو با انتخاب نادرست رشته ی تحصیلی و مسیر زندگی ، آینده اش را تحت تاثیر قرار میدهد .

پدری که تمام وقت خود را صرف تامین نیازهای مالی خانواده می کند . زندگی خود و تمام افراد خانواده اش را به سمتی هدایت می کند که شاید هرگز نمی خواسته .

مدیری که به خلاقیت ، توانایی ها و اثر گذاری کارمندانش توجه نمی کند آنها را به سمت بی انگیزگی یا فعالیت های ناسالم سوق می دهد .

و…

مادر ، پدر ، معلم ، مدیر ، نماینده ، وزیر ، وکیل و …و… هر یک در جایگاه اجتماعی خود و به میزان اثر گذاری می توانند بدون حضور تفکر سیستمی ، تصمیماتی بگیرند که بر خلاف خواسته ی قلبی شان باعث نابودی یا آسیب جدی به سایرین شوند .

تفکر سیستمی یعنی ما با دانش کافی ، همزمان به مسائل مختلف و با نگاه کوتاه و بلند مدت توجه داشته باشیم .داشتن نگاه هم زمان دید کل نگر و جز نگر لازمه ی دست یافتن به تصمیم های درست است. بدون تفکر سیستمی همه ی ما نابود خواهیم شد .